DaArus134 HERRIMIÑA 

Herri Mina Cantos de Lejanía y Retorno 

HERRIMINA

Urruntasunari eta itzulerari buruzko Kantak Mendi gurtuak, urruti zaute, Ai, au pena aundi ta lotsa! Ez dakit nola zuek utzita Etorri nintzan ni onontza: Sagasti, gaztain, aritz, batzarre Ta kanpain alaiaren otsa, Nola sendatu aldegitean Lertu zitzaidan, ai!, biotza? 

ZUGANDIK URRUTI (1899) Pedro María Otaño

herrimin, iz. (1905). Sorterritik urrun egoteak eragiten duen goibeltasunezko egoera. Euskal Hiztegia, Ibon Sarasola. 

Paradoxa ederra etenik gabe hara-hona ibilian egon den herri batentzat, “herrimina” definitzen duen hitzaren “jaiotza data” hain berandukoa izatea!, hau da, 1905. urtekoa!! 

Ordurako, marinelak, baleazaleak, esploratzaileak, misiolariak, artzaiak, abenturazaleak, erbesteratuak, soldaduak, harginak, deserriratuak, edota jakinguradunak, Tuterako Benjamin edota Navarrus Doktorea bezala, hainbat mende lehenagotik irtenak ziren urrutiko tokietara...

Gure bidaiak ausentzia horren adibide batzuk jasotzen ditu. Iparragirre ibiltari nekaezinaren eskutik hasi, eta norabiderik gabeko ibilbide bat egiten dugu, Pablo Sarasatek, Tomás Garbizuk, Charles Bordesek, José Azpiazuk, José Luis Iturraldek, Aita Donostiak, Lorenzo Ondarrak, José Olaizolak, Ruperto Iruarrizagak, Juan Gangorenak, Pablo Sorozabalek eta Jesús Guridik utzitako patrimonioa jasotzeko. Eta akaberan, itzulerako bidea hartzeko, berriro Iparragirrerekin, José Maria Gonzalez Bastidaren bertsioan, eta herriko elizako dorreko kanpaiak entzuteko Jean Battite Elizanbururen bertsoetan, gudatik itzuleran datorren soldadu garaituarena, bi bertsiotan: bata Luis Urteagaren “aire militarrean”, eta bestea Aita Donostiaren pozezko doinuan. Kanpai-hotsen artean egiten den bidaia da (Otañorenak eta Elizanbururenak). 

Aita Santi Onaindiak, bere Euskal Literaturan, ondorengo iruzkina egiten du Jean Battite Elizanbururen poema-kantari buruz: «Urrundik» asten danak, berriz, Elizanburu'ri sarri gertatua gogoratzen digu: urrundik dator gudaria, erri-miñak ikutua, eta errirantza urbiltzean, elizako kanpaiaren otsa dantzu. Lertu-bearrez biotza, onela dabes:
Urrundik ikusten dut, ikusten mendia, beraren gibelean baitut nik herria. Jadanik dut aditzen, zorion handia!, ezkila maitearen hasperen eztia. 

------------------------------------------------------------------------------------

herrimin, iz. (1905). Sorterritik urrun egoteak eragiten duen goibeltasunezko egoera. Euskal Hiztegia, Ibon Sarasola. 

Qué paradoja que para un pueblo que ha estado sempiternamente en movimiento la palabra que define la nostalgia tenga una “fecha de nacimiento” tan tarde, ¡en 1905!

Ya para entonces marinos, balleneros, exploradores, misioneros, pastores, aventureros, exiliados, soldados de fortuna, canteros, deportados o sabios curiosos como Benjamin de Tudela o el Doctor Navarrus, habían salido desde hacía siglos, a todos los lugares imaginables...

Nuestro viaje recoge algunas de las expresiones de esa ausencia. Salimos de la mano de Iparragirre, impenitente andarín, haciendo un recorrido errático a través del patrimonio que nos han legado Pablo Sarasate, Tomás Garbizu, Charles Bordes, José Azpiazu, José Luis Iturralde, Aita Donostia, Lorenzo Ondarra, José Olaizola, Ruperto Iruarrizaga, Juan Gangorena, Pablo Sorozabal y Jesús Guridi para, al final, comenzar la vuelta otra vez de la mano de Iparragirre, en versión de José María González Bastida, hasta de nuevo oir las campanas de la iglesia del pueblo en los versos de Jean Battite Elizanburu, el soldado que vuelve de la guerra agotado, en dos versiones: una “militarizada” de Luis Urteaga y la otra de, Aita Donostia, de dulce satisfacción. Es un viaje que se hace entre campanadas – las de Otaño y las de Elizanburu.

Euskara itzulpena: Xabier Ugarte Ayastuy.

Azaleko argazkia: Basque Carvings, Forest Service, United States Department of Agriculture.

PROGRAMA.

01 AGUR EUSKAL ERRIARI – JM Iparragirre - JM Etxarri, tenorea / J Bello Portu, pianoa.
02 EL ROBLE Y EL OMBÚ – T Garbizu  P Gezala, txistu / M Koro Saenz Agirre, organoa.
03 ADIOS ENE MAITIA – Ch Bordes R Stalman, baritonoa / V Canale, sopranoa / J Bello Portu, organoa
04 ERRIMIN – C Figuerido Bibolina / pianoa.
05 ADIOS MONTAÑAS MÍAS – P Sarasate E Hernández Asiain, bibolina / L Hernández Asiain, pianoa.
06 AGUR IZAR HORI – J Olaizola Donosti Ereski Abesbatza.
07 ERRIMIÑA – J Azpiazu E Baranzano, gitarra.
08 OI AMA EUSKAL HERRIA – L Ondarra San Fermin Abesbatza.
09 ERRIMIÑA – Aita Donostia P Rodríguez Larrañaga, pianoa.
10 URRUTI MIÑA – R Iruarrizaga Corazón de María Abesbatza, A. Sierra.
11 HERRI MIÑA – J Gangorena M Idirin, abeslari.
12 ¡AY, TIERRA VASCA! – P Sorozabal Euskal Etxeko Abesbatza.
13 ERRIMIÑA – JL Iturralde J Padrosa, pianoa.
14 ELEGIA – I Mokoroa Loiola Kamara Taldea / J Bello Portu.
15 ARA NUN DIRAN – JM Iparragirre / JM Gzlez Bastida Amalur Abesbatza / E Iraola.
16 URRUNDIK (AGUR HERRIARI) – JB Elizanburu / L Urteaga Hots Txistu Taldea.
17 URRUNDIK (AGUR HERRIARI) - JB Elizanburu / Aita Donostia  Canale, sopranoa / J. Bello Portu, organoa.