Descripción

Bizkaitar Kantak – Bartolomé de Ercilla – Javier Solaun

Bizkaitar Kantak – Bartolomé de Ercilla – Javier de Solaun – Alejandro Zabala

Colección de cantos vizcainos.

Bartolomé de Ercilla (1863 – 1898)

Canciones – Kantak

(Colección de cantos vizcaínos incluso los de los Plateros y del Duranguesado)

1. Viva Alegrijha (1´28);
2. Basserico Cereguiñac (1´26); Gaboneco Kantac (Canciones de Navidad por los célebres Plateros de Durango)
3. (1´28);
4. (0´59);
5. (0´27 );
6. Arrain Salzaillia (1’36);
7. Erromerijhaco Azcana (1´16);
8. San Blas Aldera (1´16);
9. Mikeldico Idorua (1´21);
10. Dueña, Criada, Sensaña (1´26 );
11. Chalo Pinchalo (2´21);
12. Amar Mandamentuac (0´56);
13. Urtia (2´37);
14. Guizon zori gaistocoa
15. Ainchinaric-Ona!!! (1’37);
16. Gaba (0´55);
17. D. Simón Zamacola (1´27);
18. D. Pedro Novia (1´17);
19. Euskaldun bat (2´17);
20. Sagar Ederra (1´38);
21. Armeruen cantac (1´29);
22. Musquijhen gozitzac (1´23);
23. Aita Palacios (1´20);
24. Basserritarren domequetaco batzarrac (1´23);
25. Marineruen Bicitza (1´28);
26. Aldamar-ren eta lagunene alabantzac (1´07);
27. Goitarra eta Naguijha (2´08);
28. Amodijho Andijha (1´29);
29. Gona Arrua (1´43);
30. Donngac (0.57);
31. Sesen-ena (0´46);
32. Arrantsalian Cantia (2´02);
33. Peccatari bat Jaunaren aurrian (2´55);
34. Kubaren defenditzalliai (1´29); 3
35. Zorziko (1´22);
36. Moguel eta Characa (0´56);
37. Gaboneco afari on bat (1´44).

Canciones vizcainas (1897)

En 1897 la Casa Dotesio de Bilbao comenzó la publicación de la Colección de Cantos Vizcainos cuya edición total consta de 6 volúmenes.

La publicación de estas miniaturas causó un considerable revuelo en la época debido a las innumerables, e incomprensibles, faltas de ortografía y porque, además, para muchas canciones Ercilla uso versos, sin reconocer su autoría, tomados de poemas del libro Parnasorako Bidea de Eusebio María Azkue, padre de Don Resurrección María. Aunque el editor y el autor quisieron hacerlas pasar como populares vizcainas, lo cierto es que muchas de estas canciones son originales del propio Ercilla, lo que las pone en una categoría distinta de la que, tradicionalmente, se suelen clasificar.

Esta colección es generalmente incluida, como una aportación occidental, en la larga e ilustre compañía de los cancioneros vascos que comenzando con el de Iztueta en 1826 y siguiendo con los de Madame de Villehèlio, Lamazou, Sallaberry, Manterola, Bordes, Vinson, Echevarria y Guimón y Santesteban culminan con las monumentales obras de los padres Azkue y Donostia. Pero quizás sea más correcto emplazarlo en la tradición romántica que se inicia con Iparragirre y el también malogrado Arriola con quienes Ercilla comparte el gusto por las miniaturas musicales de factura propia.

Entre las canciones verdaderamente populares de esta colección están las de los Plateros de Durango que más tarde Guridi usaría para componer su Ator, ator. Como curiosidad hay también que mencionar que Miguel de Unamuno dedicó a Ercilla uno de los pocos poemas que escribió en euskara.
BIBLIOGRAFIA: Colección de Cantos Vizcainos. Introducción J.A. Arana Martija, Museo de Arte e Historia de Durango, 1988

---

Bizkaitar Kantak (1897)

1897an Bilboko Dotesio etxea hasi zen argitaratzen bere Colección de Cantos Vizcaínos, 6 liburukiz osatua dena.

Ortografi akatsak zirela eta, miniatura hauen argitaratzeak izugarrizko iskanbila atera zuen bere garaian. Ez bakarrik horregatik, baita ere gainera, kantu askotan Erzillak erabilitako bertsoak, Eusebio María Azkueren (Resurrección María de Azkueren aita) “Pernasorako bidea” liburuko poemetatik hartuak izan zirelako, egilea nor zen aipatu barik.

Nahiz eta argitaratzaileak eta egileak kantu hauek bizkaitar herrikoiak legez argertu gura izan, hala ere kantu asko Erzillak berak konposatuak dira eta honek, ohiko edo dagokien sailetik atera eta beste maila batean sailkatzera eramaten gaitu.

Bilduma hau, ohi denez, euskal kantutegi luze eta ospetsuen sailean sailkatzen da, hau da, 1826an Iztuetak egin zuenarenetik hasi eta Madame de Villehèlio, Lamazou, Sallaberry, Manterola, Bordes, Vinson, Echevarria eta Guimón eta Santesteban, eta Azkue eta Aita Donostiak egindakoen artean. Baina behar bada, egokiago litzateke Iparragirrekin hasten den tradizio erromantikoen arteko sailean sailkatzea, eta baita Arriola ere, Erzillak bezala beraiek sortutako miniatura zale direnak.

Bilduma honetako benetako kantu herrikoienen artean daude Durangoko Zilargileena, geroago Guridik bere “Ator, ator” konposatzeko erabili zuena. Beste bitxikeria bat ere aipagarria da, Miguel de Unamunok euskaraz idatzitako poema bat Erzillari eskaini ziola.

Letras de las Canciones Vizcainas – Bizkai kantak Letrak

• Secreto andijha data, maribillosua, “Causino” ren liburuban aguerturicoa. Ez diamante, ez perla, ez urre gorriric, “Alegrencijha” baño, ez dago oberic.
• Urte illetic Abendura ipintera nua, bersua nezcazalien alabanciñora. Alan mereci dabeedocein lecutan. Eurac ezpalitzatez cer dago munduan. (Estribillo) Oy es alanche da, bay, bay, bay alanche da. Versificar
• Ardizain devoto, bi amodijho andijhas Jesu se ganaduas jhanari gustijhas. Arjhas batacdarua esnia abestiac estijha aurra consolatzeco biar dan guztijha bajha. 4. Artu ic mutil pichar bete ardo da guacen ariñ echera. Gabon gaba celebratzeco Aitarenda Amaren onduan. Icusioc Aita barreca Ama bere chit contentus (bis) baita neuc berecelango traguac, lenengo esan da Jesús. Visigu errieu assurrac ondo chupanco degus. 5. Eraguijhoc mutil (bis), sirrin sarran (bis) aurreco tamboliñori, gastañac eguinartiac(bis) sipli, sapla, plist, plast pum (bis), gabon gaba celebratu desagun. 6. Ni nais emacume bat arrain salzaillia. Marinelac ichasotic dacarren gustia (bis). Nai besigu, nai legatz, atun, sardinia, nai chirla nai miega bacart anguillia.
• Danzia acabau da nesca mutilloc suasen arin echera. Bestela bijhar loric ein baric jhuanbiarco dosube lanera.
• San Blas aldera nen niñoiala maquilla batenganian. Arantza belz bat sartu cizaidenospela nuen oñian. Aizazu cer naizu beti zu, beti zu munduban, munduban, mundubanere bijoc bicico guerade güero baldin bazera contentu (bis). Zu beti Fraisco Chomintabernacua, zu icustera nator desiatua.
• Durangoco Mikeldidin dago arri andi bat. Ascoc uste dabena Zeaguia dala (bis). Ustunau kenduteco. Onan gúen burutic. Da gauza chito biarra. Esatia zerbait, esatia zerbait. 10. Dueña, criada, sensañac cantatzera guaz beti, beti, serbietan nola gauden penas, penasemon ezinic gusturic duñiac planchias oguijhas criadac sensañac umias, emias. Audapenia, ay! Ene, au da penia.
  11.Chalo pinchalo, chalo pinchalo, catuchua mispiren gainian dago, badago, bego badagozapatachu barrijhen beguira dago.
• Amar dira Jaunaren legueco aguinduac, ceintzuc bihar dituzan gorde cristiñauac. Aac. Lenengo irurac Jaunen honraraco eta beste zaspirac danen oneraco. 13. Gauza bat dago munduan aurten igasco moduan, beti bacarra gazte ta zarra ill arrenbistuten dana biurtuteco gugana.
• Neure bici guztiaja dancat ni gogoan da neurritu biar dot daqui den moduan, mundura sartu nintzan mutilla fortunaz eta fortuna baric munduan bici naiz. Bota nauez biarrac ta ezleu onera; ezpada naiz baquezco ychaz zaconera. Amodioseu(n)do bat nai beste aukera. Kendurit banarue soldatu izatera. 15. Bistuco baliztete orain Jaun Zuria esagutuco ezleuque guizaldi gueuria: Orduric onaeguin dau mundu zarrac gira, len goijhan egon zana etorri da azpira 16. Betor illuna laster ama loarena ceruco bate samua pena guztijhena datorrela beragazgueure artera loa ceruten mundu bat erruqui bacoa.
• Orain daucat goguan Dima errijha cerren anche jaijhoi zan guizon chito andijha. D. Simon Zamacola jaquin tu prestua eta gueure leguetan batez bere aituba.
• Zamacola izan bazan Dima chito andijha beste bat aurquitzen dot Bilbonezchiquijhan. Au da don Pedro Novia, bizcaitar cintzua bai eta ecandubetantuit Jaungoicoscua.
• Emen nago ni tristia, galduta libertadia carsela baten penac esaten daucadazanacugari nere pentzamentuari.
• Sagar azal ederra barruba ustelduric, seim bat dagos munduban lastimas beteric. Saric. Güero batec jaten dau sospecha bagaric pensauric ez daucala barruban dañuricGueric.
• Ama bi berso onetan entzun bihar dogu. Erreguen armerubac norzube ditugunAgun. Onec espalitzatez beti biarrian cer eguingo guenduque garian artian(bis). Au onanizanicentzun issillic (bis).
• Nicolas Zabalari Adiuntza onetan gura neusquijho ipini berba neurtubetan(bis). Bere gozitza andijhan eguiquera batsuc icuste arren alba dait cerchibait jostatu. 23. Enaz orain artian guelditu baquian berso olgagarriac ipini artian. Orain paretzera miaguztientzat guztoz, alabatzen dedala Aita Palacioz.
• Peru ta Chomin Anton ausoco lagunac eta Jhoane eta Praiscu, guizon alargunac. Laurac egoten dira Domeca illuntzian eta jhai egunetan tabernan musian (bis). 25. Orain nua cantatzen neure bicitzia. Mariñeruba naiz da daquidan guztijha. Ojha. Cayatic alturara ichas zabalian, nola nabillen a remo chalupen ganian. Ychas andiric, ychas andiric izaten bot alturan nago ni galduric.
• Orain nic gura neuque berso basuc asmau. Aldamar lagunacaz enretango mutan, badaguizon prestuboc chit da be mereci;aleguiña eguin gabe ezin dot nic ichi (bis). 27. Jai eguneco arratsaldian mutil bi duas celaira: An dagozala etorten jhaque chorri arttzeco asmuba. Prestuta sunas guertuteu dabe bacochac bere zaria eta echera duazbiurtzeco beste goicean goicetic.
• Bijotz bacar bat dancat ta milla banituz, milla neure maitia emongo neuquizuz (bis). Eutsi milla langoa bat maite neuria eta neurian ordez ecazu ceuria (bis. 29. Gure demporetaco dama nescatillac gure leuque irudi guztiac sotillac. Euqui arrenbequi chiqui eta zur chapala baita nezas ganeti aua chit zabala (bis). 30. Deungac dabillst gaur munduan eurac nai daben moduan. Onai guzti jai ill ta bici jai. Onei aldabena ostuten da arei famia quenduten (bis).
• Arrantsaliac lango biciric iñoc ez dauco munduan. Dempora onian arraiñac illtenetacharrian portuan. Arranan maletachuan barruan dua arrain erria, ogui ta artoa jaustenbaijaco beruna leguez ondora artoac daroa (bis).
• Ceinbat esker dauca Jaunari cer emon ta ez bera garaistu ta negoalez egon. Alper beti izan naz ni ezquer gaistocoa. O naizan da neuretzat beti Jaungoicoa.

Ez taukat iñun pozik ta nator zugana. Bada dakit artua izango nazana: niri lengo baquiaemon leiquedana. Ezta besterik iñor ezpada zeu Ama.

34. 34. Kuba ta españatarrac ondo alkarturik ezta beuizten kubannok bakia kaldurik. Duaagura zarra fusilla arturic kontuban artubaga ez otz ez beroric bay! Garaitziac daruaereuntzakoetzat Libertadia dacar ¡Viva! Gudazari guretzat.
    35. Cada vez que te veo, calian pasatezen, con el ojo derecho, maitia, deutzut beguiratzen. Pero si no te veo dempora lucian grandes penas padezco, maitia, nere biotzia. Cada vezque te veo … 
    36. Marquina Echevarrico senar emazte bi alaba eder bat euquen ceruac emonic, alabaeder bat euquen ceruac emonic eta amar milla ducat lurpian gueldiric icusten ez evelaegunen arguiric, icusten ez evela egunen arguiric.
    37. Gabon eguna da egun laburra erlojuetan bacarric, ez dot euquiten illuntzeracobelaun bijetan indarric. Gabon bijetan indarric. Eta bat, eta bi eta iru ta lau ardoacmoscor, moscortuten dan (bis)